Niedoczynność tarczycy
Kolejna grupą schorzeń dotykającą gruczoł tarczowy jest niedoczynność
tego organu. Jest ona spowodowana niedostatecznym wydzieleniem hormonów
przez ten gruczoł. W efekcie przejawia się to ogólnoustrojowymi
zaburzeniami. Niedoczynność tarczycy występuje 5 razy częściej u kobiet
niż u mężczyzn. W populacji dorosłych niedoczynność tarczycy występuje u
5-7 % kobiet i 1 % mężczyzn. Ryzyko jej wystąpienia wzrasta gwałtownie z
wiekiem, dotyka 1-6% osób w wieku do 60 roku życia. Chociaż największe
ryzyko zachorowania dotyczy ludzi starszych, to niedoczynność tarczycy
może się pojawiać także u dzieci i ludzi młodych. Wśród młodej populacji
grupą szczególnie narażoną są kobiety w okresie poporodowym.
Najczęstsza przyczyna powstawania choroby jest uszkodzenie tarczycy wywołane jej przewlekłym zapaleniem, leczenie nadczynności jodem promieniotwórczym lub operacja tarczycy.
Wyróżnimy następujące rodzaje niedoczynności:
- pierwotną – spowodowana uszkodzeniem np. nadmierna podaż jodu lub jego niedobór albo wspomnianym wcześniej stanem zapalnym,
- wtórna
– rozwija się w wyniku choroby przysadki, który nie wydziela
dostatecznych ilości hormonu pobudzającego czynność tarczycy, tj.
tyreotropiny.
Istotny wpływ na rodzaj zaburzeń ogólnoustrojowych ma okres w którym rozwija się choroba, czas jej trwania.
Niedoczynność tarczycy może mieć charakter:
- wrodzony i rozwija się ona w okresie życia płodowego lub w pierwszym roku życia dziecka. Powoduje ona matołectwo czyli zahamowanie rozwoju fizycznego i psychicznego ( jest to niedorozwój mózgu i kośćca). Rozpoznaje się ją na podstawie badania przesiewowego jakim jest ocena stężenia TSH w 3 dobie życia wykonywana rutynowo u wszystkich noworodków w Polsce,
- młodzieńcza najczęściej pojawia się w okresie dojrzewania a jej postać nosi nazwę obrzęku śluzowatego młodzieńczego. Dochodzi do zahamowania wzrostu i ociężałości psychicznej,
- obrzęk śluzowaty u osób dorosłych jest
ciężką postacią niedoczynności tarczycy, w której dochodzi do
zmniejszenia przemiany materii i spowolnienia procesów utleniania co w
efekcie powoduje m. in. uczucie zimna, osłabienie, senność itd.
Niejednokrotnie
choroba nie jest łatwa do zdiagnozowania bo jej objawy są
bagatelizowane lub przypisuje się je innym schorzeniom a nawet oznakom
starzenia organizmu. Utajona niedoczynność tarczycy występuje częściej
niż pełno objawowa niedoczynność tarczycy. Dotyczy od 4 do 10 %
populacji ogólnej i aż 20% po 60 roku życia. Można ją stwierdzić u co 5
kobiety i u co 6 mężczyzny po 74 roku życia.
Rozpoznanie choroby opiera się na szeroko zakrojonym wywiadzie i badaniach laboratoryjnych stężenia hormonów:
- TSH
- fT3
- fT4
W przypadku niedoczynności tarczycy TSH jest zwiększone natomiast fT3 fT4 - zmniejszone lub w przypadku wczesnej niedoczynność, najczęściej jeszcze bez objawów TSH - zwiększone lub w górnej granicy normy fT3 fT4 - prawidłowe.
Jeśli chodzi o objawy to najczęściej spotykane to:
- zwiększenie masy ciała,
- uczucie zmęczenia, osłabienie, senność, trudności w koncentracji, zaburzenia pamięci, stany depresyjne,
- łatwe marznięcie, uczucie chłodu,
- przewlekłe zaparcia, które są wynikiem spowolnienia perystaltyki,
- sucha, zimna, blada, nadmiernie rogowaciejąca skóra zwana objawami brudnych kolan – jako wyraz zmniejszonego przepływu krwi i zahamowania czynności gruczołów łojowych i potowych,
- obrzęki podskórne (tzw. obrzęk śluzowaty – skutek nagromadzenia glikozaminoglikanów zatrzymujących wodę (dotyczą twarzy, zwłaszcza powiek), których syntezę hamuje T3),
- łamliwe włosy, czasem przerzedzenie brwi,
- zmieniony głos (pogrubienie strun głosowych),
- bradykardia zatokowa,
- ściszone tony i powiększona sylwetka serca (płyn w worku osierdziowym – obrzęk śródmiąższowy),
- nieregularne miesiączkowanie,
Leczenie polega na przyjmowaniu doustny hormonu tarczycy – tyroksyny. Leki zażywa się rano na czczo ok. 30 minut przed posiłkiem. U osób młodych leczenie rozpoczyna się jak najwcześniej i energicznie, aby ograniczyć niedorozwój spowodowany chorobą, natomiast u osób starszych dawki wdrażanie są stopniowo.
W trakcie spożywania leków
hormonalnych należy zwrócić szczególną uwagę na rodzaj posiłków. Do
pokarmów utrudniających wchłanianie l-tyroksyny z przewodu pokarmowego
należą:
- dieta wysokoresztkowa - wegetariańska,
- niektóre leki: preparaty żelaza, glinu, cholestyramina, kolestipol,
W
tych przypadkach należy odstąpić od diety wegetariańskiej, zażywać
l-tyroksynę 2 godziny wcześniej niż preparaty żelaza i glinu oraz 4-5
godzin wcześniej niż cholestyraminę i kolesti-pol.
Opisana choroba należy do grona schorzeń przewlekłych i może utrzymywać się przez całe życie. Jednak prawidłowe leczenie, rozpoczęte we właściwym czasie może całkowicie usunąć wszystkie jej objawy i umożliwia prowadzenie aktywnego życia zawodowego i rodzinnego.
