Próchnica

Próchnica to bakteryjna choroba zakaźna tkanek twardych zęba objawiająca się demineralizacją substancji nieorganicznych i później proteolizą substancji organicznych spowodowana  działaniem kwasów wytworzonych przez bakterie w płytce nazębnej w wyniku metabolizmu cukrów pochodzenia zewnątrz- i wewnątrzustrojowego.

Próchnica zębów nazywana jest schorzeniem społecznym, która istnieje od zarania dziejów. Występuje ona w różnych miejscach świata, ale w szczególności w miejscach gdzie w dużych ilościach spożywane są oczyszczone cukry.

Próchnicę wywołuje czynnik taki jak płytka nazębna, ściśle przylegająca do zębów, zawierająca liczne drobnoustroje. Schorzenie to może dotyczyć zarówno zębów mlecznych, jak  i stałych, przy czym w tej pierwszej grupie znacznie szybciej się szerzy ze względu na różnice morfologiczne, chemiczne i słabszą mineralizację. Próchnica zazwyczaj umiejscawia się w rowkach i zagłębieniach na powierzchniach żujących zębów trzonowych, na powierzchniach stycznych zębów trzonowych i przedtrzonowych, oraz na powierzchni przyszyjkowych wszystkich zębów. 

Próchnica zębów mlecznych stanowi poważny problem wśród dzieci w Polsce. Badania prowadzone w referencyjnych ośrodkach stomatologicznych w latach 2004-2009, uwidoczniły prawdziwą skalę problemu próchnicy wśród najmłodszych. Częstość próchnicy zębów wzrasta z wiekiem, osiągając u 3-latków ok. 45-77%, u 4-latków ok. 50-66%, a u 6-latków, aż 57-94%.

U osób dorosłych, w przedziale wiekowym 35–44 lata,  średnio po 19 zębów jest dotkniętych próchnicą, a 1,6 % jest już bezzębnych! W wieku emerytalnym już około 35 % Polaków jest bezzębnych. Statystyczny przedstawiciel tej grupy ma 5 zachowanych zębów, podczas gdy w USA –16, a w Japonii – 12.

Próchnicę można klasyfikować ze względu na miejsce występowania oraz jej przebieg.

Można wyróżnić:

• Próchnicę kwitnącą – ten typ postępuje szybko i swoim zasięgiem obejmuje w krótkim czasie wiele zębów. Niejednokrotnie dotyczy powierzchni zębów wolnych od próchnicy. Występuje zazwyczaj u osób ze zmniejszonym wydzielaniem śliny lub u młodych ludzi spożywających często kariogenne produkty,
• Próchnicę wczesną - pojawia się na zębach mlecznych w krótkim czasie od momentu ich wyrznięcia. Najczęściej dotyczy jednak zębów siecznych szczęki, a następnie rozwija się dalej i uszkadza kolejne grupy zębów. Powstaje na powierzchniach wargowych w okolicy szyjki zęba, czyli tuż przy dziąśle. Cechuje się bardzo szybkim przebiegiem, w wyniku którego dochodzi do zniszczenia dużej powierzchni zębów w krótkim czasie,
• Próchnicę butelkową – to  jest jedną z odmian próchnicy opisanej powyżej. Jej przyczyną jest przedłużone karmienie butelką dziecka, zwłaszcza  jeśli dotyczy  to pokarmów sztucznie dosładzanych. Mają one zazwyczaj papkowatą konsystencję, co jet powodem przyklejania się resztek do słabo zmineralizowanych zębów w miejscu przylegania smoczka. W wyniku tego w bardzo szybkim czasie pojawiają się tam ubytki próchnicowe,
• Próchnicę ostrą - pojawia się gdy atak bakteryjny jest dominujący nad procesami obronnymi zęba. Najczęściej spotyka się go u osób młodych, gdyż kanaliki zębinowe są u nich znacznie szersze niż u dorosłych, a to z kolei sprzyja szybkiemu rozwojowi próchnicy. Przybiera ona wtedy kolor jasny i miękką, mazistą konsystencję,
• Próchnicę przewlekłą – dotyczy ona najczęściej u osób dorosłych i starszych. Postępuje ona wolniej niż próchnica ostra, a jest to związane z fizjologicznymi mechanizmami obronnymi, takimi  jak odkładanie się zębiny wtórnej obronnej. Kanaliki zębinowe z wiekiem robią się coraz węższe, a to z kolei zapobiega szybkiemu rozwojowi próchnicy. Przybiera ona ciemny kolor i dosyć twardą konsystencję,
• Próchnicę wtórna – zwykle pojawia się wokół wcześniej założonego wypełnienia. Powodem mogą być błędy powstające w trakcie opracowywania ubytku, jakość materiału do wypełnienia, brak szczelności brzeżnej wypełniania lub odłamanie jego brzegu,
• Próchnicę nietypową – występuje w zębach martwych (leczonych uprzednio kanałowo lub z obumarłą miazgą).
  

Bardzo istotne w przypadku próchnicy jest jej zapobieganie. Chodzi o działania mające na celu zmniejszenie produkcji kwasów w jamie ustnej poprzez eliminację bakterii i cukrów, a tym samym zwiększanie odporności zębów. Można to uczynić poprzez:

• higiena jamy ustnej (mycie zębów przynajmniej dwa razy dziennie),
• właściwa dieta,
• stosowanie preparatów z fluorem,
• kontrolne wizyty su stomatologa.