Częstotliwość wypróżnień uzależniona jest od indywidualnych predyspozycji, stanu organizmu, a także spożywanego pokarmu. Fizjologiczny zakres epizodów defekacji mieści się w granicach od 3 wypróżnień w ciągu doby (większa ich ilość wskazuje na biegunkę) do 1 wypróżnienia na 3 dni (przy mniejszej częstotliwości mówimy o zaparciu).
Dodatkowo definicja zaparcia zawiera sytuacje, kiedy mimo odpowiedniej częstości, stolce są twarde, oddawane z wysiłkiem i towarzyszącym uczuciem niepełnego wypróżnienia.
Przyczyny zaparć:
Leczenie:
Jeśli zaparcia występują sporadycznie, np. w wyniku długiego siedzenia w podróży, choroby z gorączką czy ograniczenia ruchu, można zastosować preparaty roślinne zawierające korę kruszyny, liść rzewienia lub liść senesu.
Bez recepty dostępny jest także Bisacodyl w tabletkach.
Przy krótkotrwałym stosowaniu (<7 dni) są to preparaty bezpieczne i dają stosunkowo szybkie rezultaty, efekt pojawia się po 8 godzinach od podania.
Należy jednak pamiętać, że zbyt częste podawanie tych preparatów może powodować zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej (spadek potasu we krwi), a także pogłębiać leczony problem, prowadząc do tzw. zaparć nawykowych.
Mogą również wchodzić w interakcje z diuretykami tiazydowymi (zwiększając utratę potasu z ustroju) oraz glikozydami nasercowymi i lekami antyarytmicznymi (nasilając ich działanie).
W przewlekłych zaparciach dobre efekty terapeutyczne daje zmiana trybu życia i modyfikacja diety.
Należy pamiętać o wypijaniu 2-3 litrów płynów dziennie oraz wprowadzeniu do codziennego jadłospisu pokarmu bogatego w błonnik, jak ciemne pieczywo, owoce i warzywa. Zaleca się spożywanie błonnika w ilości 20-30g w ciągu doby, co odpowiada w przybliżeniu kilogramowi jabłek lub bananów, 300g musli lub 100g otrębów.
Przyjęcie takiej ilości pokarmu w postaci warzyw i owoców może być problematyczne, dlatego pomocne są preparaty absorbujące wodę i pęczniejące w jelitach, ułatwiające w ten sposób defekację. Należą do nich: otręby pszenne i owsiane, siemię lniane, nasiona babki jajowatej. Nie należy jednak przekraczać zalecanej dawki, ponieważ duże ilości błonnika sprzyjają powstawaniu gazów jelitowych. W diecie wysokobłonnikowej nie może zabraknąć dużej ilości płynów, najlepiej 2-3 litry wody mineralnej niegazowanej.
W przypadku nieskuteczności środków pęczniejących bezpiecznym rozwiązaniem dopuszczalnym przy dłuższym stosowaniu jest laktuloza. Występuje w postaci zawiesiny doustnej (Duphalac, Lactulosum) i może być stosowana nawet u niemowląt oraz kobiet w ciąży. Podobnie jak w poprzedniej grupie może powodować wzdęcia, a przy przedawkowaniu także bóle brzucha i biegunkę.
Gdy wprowadzone w diecie zmiany wraz z aktywnością
fizyczną (np. codziennym spacerem) oraz wymienionymi powyżej środkami
nie dają żadnej poprawy lub gdy zaparciom towarzyszą bóle brzucha,
nudności, wzdęcia, połączone z silnym parciem lub krwią w kale należy
bezzwłocznie udać się do lekarza.
Źródła:
[1] Lennecke K., Hagel K., Przondziono K., Samoleczenie. Poradnik dla farmaceutów, MedPharm Polska, Wrocław, 2006
[2] Szczeklik A. i in., Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2005
[3] Pharmindex 2011, UBM Medica, 2011