Żelazo

ŻELAZO – jest zaliczane to tzw. pierwiastków śladowych czyli mikroelementów, które
odgrywa istotną rolę w życiu człowieka, przede wszystkim w czynności układu sercowo –
naczyniowego, nerwowego, a także w obronie immunologicznej organizmu.

Żelazo bierze udział w wielu ważnych procesach metabolicznych w organizmie człowieka tj.:

• transport tlenu,
• oddychanie komórkowe,
• synteza DNA,
• podziały komórkowe,
• detoksykacja związków obcych,
• wpływa na proces wzrostu,
• zwiększa odporność organizmu,
• zapobiega zmęczeniu.
  

Mikroelement ten jest składnikiem hemoglobiny, mioglobiny (czerwony składnik mięśni),
ferrytyny (białko występujące w śledzionie, wątrobie i szpiku kostnym) oraz kofaktorem
wielu enzymów.

Zdrowy organizm dorosłego człowieka posiada ok. 4g żelaza.

Zapotrzebowanie na ten pierwiastek jest zmienne i zależne od wieku, płci i stanu organizmu:

• kobiety w okresie ciąży - 27mg,
• kobiety w wieku od 19 – 50 roku życia - 18mg, (powyżej 50 roku zapotrzebowanie spada do 10mg)
• dziewczęta w wieku od 10 – 18 roku życia - 15mg,
• chłopcy w wieku od 10 – 18 roku życia - 12mg,
• niemowlęta od 0,5 – 1 roku życia - 11mg,
• dzieci od 1 – 9 roku życia oraz mężczyźni po 19 roku życia - 10mg.
  

Niedobór żelaza jest jednych z najczęściej spotykanym niedostatkiem wśród składników
mineralnych na świecie.

Do niedoboru tego pierwiastka może doprowadzić:

niewystarczająca podaż w diecie

• brak łaknienia,
• osoby w starszym wieku,
• nieracjonalne diety odchudzające,
• bulimia lub anoreksja,
• dieta wegetariańska.
  

zwiększone zapotrzebowanie na żelazo

• okres niemowlęctwa,
• obfite krwawienia menstruacyjne,
• okres intensywnego wzrostu dzieci i młodzieży,
• krwiodawstwo,
• ciąża i karmienie piersią,
• intensywne uprawianie sportów,
• różnego rodzaju krwawienia z narządów.
  

zmniejszona zdolność wchłaniania z przewodu pokarmowego

• przewlekłe biegunki,
• infekcje,
• gastrektomia żołądka,
• zespół złego wchłaniania ( zespół jelita krótkiego, mukowiscydoza, choroby pasożytnicze, przewlekłe zapalenie trzustki).
  

Najbardziej narażonymi grupami na niedobór żelaza są kobiety w ciąży, dzieci w okresach
intensywnego wzrostu, osoby starsze, osoby z choroba nowotworową.

Niedobór żelaza w organizmie może prowadzić do ANEMII. Jest to potoczna nazwa
niedokrwistości, czyli zbyt małej ilości hemoglobiny w erytrocytach (krwinkach
czerwonych), bądź zbyt małej ilości samych tych krwinek. Jest to choroba nierzadko
spotykana i zazwyczaj niegroźna, ale w niektórych przypadkach może prowadzić do
poważnych zaburzeń. Na anemię częściej chorują kobiety, które narażone są na utratę krwi podczas miesiączki, a także podczas ciąży, gdy spada poziom androgenów – hormonów niezbędnych do prawidłowego tworzenia się krwinek czerwonych (dlatego tak często występuje anemia w ciąży). Objawami anemii mogą być: senność, zmęczenie, mroczki przed czami, duszności, zawroty głowy, omdlenia, bladość skóry, czy szum w uszach. Mogą również wystąpić krwawienia z nosa, mocz o ciemnym zabarwieniu i krew w stolcu. Zwykle nie są to objawy dokuczliwe, więc bardzo często zostają zlekceważone, a o niedokrwistości dowiadujemy się przypadkiem, przy okazji badań krwi, które wykazują obniżony poziom hemoglobiny.

Objawy niedoboru żelaza w organizmie człowieka mogą być bardzo różne. Między innymi należy do nich:

• osłabienie,
• apatia,
• wypadanie włosów,
• owrzodzenie języka lub/i jamy ustnej,
• siniaki,
• zaburzenie pracy rytmu serca,
• zły nastrój,
• krwawienie z no,
• obniżenie koncentracji lub/i sprawności umysłowej,
• łamliwość paznokci,
• spadek sprawności fizycznej,
• bladość skóry,
• zwiększona odporność na infekcje.
  

Niedobór żelaza jest szkodliwy dla człowieka, także nadmiar tego pierwiastka może
powodować zły wpływ na jego organizm. Zbyt duża zawartość żelaza w organizmie może
odkładać się w trzustce, wątrobie i innych narządach powodując tzw.
HEMACHROMATOZĘ. Objawy zatrucia u dorosłych zdrowych osób są rzadkie.
Przedawkowanie żelaza powoduje podwyższone ryzyko chorób serca oraz chorób
nowotworowych.

Żelazo dzielimy się na hemowe, gdzie źródłem są głównie produkty pochodzenia
zwierzęcego oraz niehemowe zawarte przede wszystkim w produktach roślinnych. Żelazo
hemowe przyswaja się w ok. 20%, natomiast znacznie gorzej wchłania się żelazo niehemowe - tylko w 5%. Zaznaczyć należy, że w codziennej diecie powinno się znaleźć żelazo z jednego bi drugiego źródła.

Źródłem żelaza jest przede wszystkim:

• drób,
• chude czerwone mięso,
• ryż pełnoziarnisty,
• wątróbka,
• ryby (tj. makrele, sardynki, czy szprotki),
• orzechy,
• żółtka jaj,
• boćwina, buraki,
• rośliny strączkowe (tj. fasola, soczewica, ciecierzyca),
• kasza gruboziarnista,
• chleb z pełnego przemiału,
• zielone warzywa (tj. jarmuż, rzeżucha, brokuły),
• suszone owoce (np. morele, rodzynki i śliwki).
  

Prawidłowy dobór produktów w codziennej diecie znacznie ogranicza ryzyko niedoboru
żelaza. Należy pamiętać, że przyswajalność tego pierwiastka zwiększa spożywanie pokarmów bogatych w żelazo łącznie z produktami zawierającymi dużą ilość witaminy C oraz kwasu cytrynowego (np. kiszona kapusta, brokuły, czerwona papryka, natka pietruszki, czarna porzeczka, pomarańcze). Natomiast pokarmy bogate w wapń, polifenole, fityniany, oraz fosforany zmniejszają wchłanianie żelaza w organizmie (np. białko sojowe, kawa, herbata, orzechy, czekolada mleczna, otręby pszenne, sery, mleko).