Żywienie w dnie moczanowej

Dna moczanowa (skaza moczanowa; podagra) jest chorobą metaboliczną, polegającą na odkładaniu się kwasu moczowego we krwi.
Przyczyną choroby jest nadmierne wytwarzanie kwasu moczowego wskutek zwiększonego rozpadu jąder komórkowych lub też upośledzone wydalanie kwasu moczowego z organizmu z moczem. Kwas moczowy w postaci kryształków, moczanów otoczonych tkanką łączną na zewnątrz, odkłada się w mięśniach, w tkance podskórnej, w stawach. Złogi te wywołują odczyn zapalny, powodując równocześnie niszczenie chrząstek powierzchni stawowych, dając zapalenie stawów.
Choroba występuje częściej u mężczyzn pomiędzy 30 a 50 rokiem życia; obserwuje się predyspozycje genetyczne.

Objawy

Choroba charakteryzuje się występowaniem, co pewien czas ostrych napadów, najczęściej w nocy. Napad pojawia się nagle, dochodzi do podwyższenia temperatury ciała, obrzęku stawu, zaciemnienia skóry, dużej bolesności zajętego stawu. Napad mija po kilku dniach tygodniach i pojawia się po kilku miesiącach lub latach.
Początkowo obejmuje jeden staw. Między napadami chorzy nie odczuwają żadnych dolegliwości. Wystąpienia napadu sprzyjają: dieta bogata w puryny, stres, niektóre leki, zwiększony wysiłek fizyczny. Po wielu latach dochodzi do przewlekłego wielostanowego zapalenia dnowego, któremu towarzyszą powikłania ze strony innych narządów, np. nerek, układu krążenia. Prawidłowy poziom kwasu moczowego we krwi wynosi 7 mg/dl u mężczyzn i 6 mg/dl u kobiet. Najogólniej ujmując, stężenie kwasu moczowego przekraczające 7 mg/dl stwarza zagrożenie dną.
Dna może być pierwotna i wtórna, czyli będąca skutkiem innych chorób. Częstsza jest postać wtórna (70%) niż pierwotna.

Dna przebiega najczęściej w czterech stadiach:

- bezobjawowej
- ostrego zapalenia stawów
- okresów międzynapadowych
- przewlekłego zapalenia stawów

Bezobjawowo może trwać nawet 20-30 lat, zanim ujawni się ostrym napadem dny. Częściej  występuje u osób już otyłych lub z nadwagą. W przypadku otyłości zalecana jest redukcja masy ciała.


Zalecenia żywieniowe

Celem diety jest zmniejszenie stężenia kwasu moczowego we krwi. W leczeniu dny zastosowanie ma dieta ubogopurynowa, w której ważny jest nie tylko dobór produktów, lecz także sposób jej przygotowania.

Z diety należy wykluczyć produkty bogate w związki purynowe: wyciągi z kości i mięsa, podroby, dziczyznę, baraninę, sardynki, szproty, czekoladę, kawę naturalna, herbatę, kakao, soczewicę, groch, fasolę, grzyby, szpinak. Ponadto nie zaleca się wędlin, konserw, ostrych przypraw, tłuszczów zwierzęcych (poza masłem i śmietaną), rabarbaru i alkoholu.
Białko, witaminy i sole mineralne podaje się w  normie fizjologicznej, tłuszcze ogranicza się do połowy normy, węglowodany natychmiast należy zwiększyć, gdyż w przeciwieństwie do tłuszczów wzmagają one wydalanie moczanów.

W planowaniu żywienia poleca się produkty z niewielką ilością puryn lub niezawierające ich w ogóle. Do produktów tych zalicza się: mleko, sery, jaja, ograniczonej ilości tłuszcze (śmietana, masło), ryby takie jak halibut, tuńczyk, łosoś (unikamy ryb wędzonych), owoce, warzywa (oprócz nasion roślin strączkowych i szpinaku), ryż, miód, dżemy, marmolady, cukier.
Dozwolone są również produkty zbożowe oraz mięsa w ograniczonej ilości(ok. 50 g/dobę) i tylko gotowane w dużej ilości wody.

Z płynów zamiast mocnej herbaty, kawy, kakao poleca się wodę przegotowaną z sokami owocowymi, kawę zbożową, herbatę owocową, ziołową, wody mineralne alkaliczne, chude mleko, chudy jogurt, kefir, koktajle owocowe.
Bardzo ważną kwestią w leczeniu dny moczanowej jest odpowiednio duża dobowa podaż płynów – nawet do 3 litrów. Odpowiednie nawodnienie powoduje wzrost wydalania z moczem kwasu moczowego.
Wykluczone są zupy i sosy na wywarach kostnych, mięsnych, grzybowych, potrawy smażone, pieczone, duszone. Potrawy podprawia się dekstrynami, zawiesinami mąki i mleka. Warzywa i owoce podaje się w postaci gotowanej, surówek i soków.

Posiłki należy spożywać 4-5 razy na dobę. Ostatni posiłek wskazany jest do 4 godzin przed snem, aby nie dopuścić do zatrzymania się większych ilości kwasu moczowego w ciągu nocy.
W okresie napadowym wskazana jest dieta bezmięsna, najkorzystniej zastosować dietę płynna, kleikowo-owocową.

Przykład diety

I Śniadanie      kawa zbożowa z mlekiem z mała zawartością tłuszczu
                        pieczywo gruboziarniste
                        twaróg pomidorem i świeżym ogórkiem

II Śniadanie    bułka z sałatą zieloną i jajkiem gotowanym
                        sok wieloowocowy

Obiad              zupa ziemniaczana
                        risotto z mięsem z sosem koperkowym
                        brokuły
                        kompot z porzeczek

Podwieczorek  drożdżówka z powidłami
                         napój mleczno-warzywny

Kolacja            kluski śląskie
                        surówka z marchwi i porów
                        kefir


Farmakoterapia

Najczęściej stosowanym lekiem w chorobie dny moczanowej jest kolchicyna.
Działa przeciwzapalnie i obniża poziom stężenia kwasu moczanowego w ustroju. Kiedy pojawia się ostry atak stosowana jest dożylnie albo doustnie przez okres około dwóch dni. Niestety jest to lek niezwykle toksyczny. Jeśli nastąpią skutki uboczne w postaci biegunki, silnych bólów brzucha czy wymiotów, należy wstrzymać podawanie kolchicyny. Aby zahamować albo znacznie ograniczyć napady dny moczanowej podtrzymuje się podawanie kolchicyny. Są to dawki znacznie zredukowane i nie powinny przyczyniać się do powstawania ubocznych zaburzeń. Niemniej jednak w przypadku zaobserwowania niepojących objawów należy zgłosić się niezwłocznie do lekarza. Pacjenci przyjmujący dłużej kolchicynę powinni być z reguły pod czujnych okiem personelu medycznego. W celu wchłonięcia się złogów spowodowanych dną stosuje się środki moczanopędne, takie jak sulfinpirazon oraz lek powstrzymujący syntezę kwasu moczowego allopurynol. Dzięki niemu kamienie moczanowe w nerkach ulegają rozpuszczeniu. Te, które osiągnęły znaczne rozmiary, usuwa się zabiegiem laserowym. Wskazane jest również przyjmowanie medykamentów alkalizujących mocz, które zmniejszają wydzielanie kamieni moczanowych w nerkach. Skuteczne w opanowaniu ostrego napadu dny są niesterydowe leki przeciwzapalne (ibuprofen, naproksen, piroksykam), które stosuje się przez 2-3 dni.